Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który w tym roku obchodzi 35. rocznicę powstania, to największa w kraju instytucja publiczna finansująca ekorozwój Polski. Przedstawiamy 35 kluczowych faktów z 35-lecia NFOŚiGW.
FAKT 1: WYJĄTKOWA POZYCJA
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej to jedyna w swoim rodzaju, wyspecjalizowana instytucja wspierająca proekologiczne inwestycje, która stanowi oryginalne polskie rozwiązanie i nie ma odpowiednika w Europie.
FAKT 2: OKRĄGŁY STÓŁ
Utworzenie NFOŚiGW było jednym z efektów transformacji ustrojowej. Powołanie instytucji do życia nastąpiło w oparciu o ustalenia Okrągłego Stołu, który obradował od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r.
FAKT 3: USTAWA POWOŁUJĄCA
Nowelizacja (z 27 kwietnia 1989 r.) Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz ustawy Prawo wodne stała się prawną podstawą utworzenia NFOŚiGW.
FAKT 4: POCZĄTEK DZIAŁALNOŚCI
1 lipca 1989 r. – to dzień formalnego rozpoczęcia działalności przez NFOŚiGW, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych o nadaniu statutu NFOŚiGW.
FAKT 5: NORMA KONSTYTYCYJNA
Kluczowym wyznacznikiem działań NFOŚiGW jest art.5 Konstytucji RP, który stwierdza m.in., że RP „zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.
FAKT 6: REGULACJA USTAWOWA
Działalność NFOŚiGW reguluje (art. 400 – 411a) ustawa Prawo ochrony środowiska – uchwalona w kwietniu 2001 r. pierwsza polska legislacja w zakresie ekologii, nawiązująca do prawa europejskiego.
FAKT 7: INNE AKTY PRAWNE
Na działania NFOŚiGW wpływ ma wiele aktów prawnych, np.: ustawa Prawo energetyczne (1997), ustawa o finansach publicznych (2009), ustawa o OZE (2015), ustawa o efektywności energetycznej (2016), ustawa o elektromobilności (2018).
FAKT 8: STATUS FORMALNY
Państwowa osoba prawna to formalny status prawny NFOŚiGW, który został ustalony w 2010 r. Wcześniej instytucja działała jako fundusz celowy.
FAKT 9: LIDER SYSTEMU
Systemu finansowania projektów proekologicznych NFOŚiGW współtworzy z 16 wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz Bankiem Ochrony Środowiska.
FAKT 10: BENEFICJENCI
Wsparcie finansowe NFOŚiGW kieruje do: samorządów, przedsiębiorstw, instytucji, państwowych jednostek budżetowych, parków narodowych, uczelni, organizacji pozarządowych, wspólnot mieszkaniowych, osób fizycznych.
FAKT 11: GENERATOR WNIOSKÓW
GWD – to skrót od nazwy „generator wniosków o dofinansowanie”, czyli utworzonego w 2015 r. internetowego narzędzia, przy pomocy którego potencjalni beneficjenci mogą składać dokumenty do NFOŚiGW.
FAKT 12: INFOLINIA
W NFOŚiGW działa obsługiwana przez klika osób infolinia, dzięki której zainteresowani mogą uzyskać informacje na temat programów i dofinansowań.
FAKT 13: STOP DEGRADACJI
Przez pierwsze lata celem NFOŚiGW było głównie usuwanie skutków degradacji środowiska odziedziczonej po PRL. W 1989 r. z powodu ścieków woda w Wiśle w okolicach Krakowa była bardziej słona niż… w Bałtyku.
FAKT 14: ŚRODKI KRAJOWE
Zasoby NFOŚiGW pochodzą m.in. z kar i opłat za korzystanie ze środowiska, opłat produktowych, eksploatacyjnych i koncesyjnych, opłat wynikających z prawa energetycznego i ustawy o recyklingu pojazdów.
FAKT 15: ŚRODKI ZAGRANICZNE
NFOŚiGW to największy w Polsce partner międzynarodowych instytucji finansowych w obsłudze środków zagranicznych na ekologię, zwłaszcza z UE.
FAKT 16: NOWE ŹRÓDŁA
W dyspozycji NFOŚiGW są i będą nowe środki unijne: z Krajowego Planu Odbudowy (KPO), Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FEnIKS), Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej (FEPW), a także z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) i Funduszu Modernizacyjnego (FM).
FAKT 17: FORMY DOFINANSOWANIA
Dofinansowania z NFOŚiGW obejmują formy zwrotne (oprocentowane pożyczki) i bezzwrotne (dotacje). Stosowane są także inne instrumenty finansowe, np. wejścia kapitałowe.
FAKT 18: PIERWSZE UMOWY
Pierwszą umowę pożyczki NFOŚiGW podpisał 11 października 1989 r. z Żywiecką Fabryką Sprzętu Szpitalnego, a pierwszą umowę dotacji – 17 października 1989 r. ze Spółką Wodno-Ściekową im. A. Wojtasika w Krynicy Morskiej.
FAKT 19: PIERWSZY BUDŻET
W 1989 r. pierwszy budżet NFOŚiGW wynosił około 1,4 mld zł. Oznaczało to, że co trzecia złotówka zainwestowana wtedy w Polsce w ochronę środowiska pochodziła z zasobów Narodowego Funduszu.
FAKT 20: PROGRAMY
Z 54 programów realizowanych obecnie przez NFOŚiGW aż 20 dotyczy bezpośrednio zeroemisyjności, a kilka odnosi się wprost do adaptacji do zmian klimatu.
FAKT 21: PRIORYTETY
Ekologicznymi priorytetami dla NFOŚiGW są projekty z zakresu ochrony klimatu, poprawy jakości powietrza, rozwoju OZE i energetyki prosumenckiej, transformacji energetycznej, obniżenia emisyjności gospodarki, wzrostu efektywności energetycznej, rozwoju elektromobilności.
FAKT 22: ISPA i PHARE
W styczniu 1999 r. z udziałem NFOŚiGW w ochronie środowiska rozpoczęło się wdrażania programów pomocy przedakcesyjnej: ISPA (Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej) i PHARE (Program Pomocy Polsce i Węgrom w Restrukturyzacji Gospodarki).
FAKT 23: POiIŚ 2007-2013
W 2007 r. rozpoczęła się realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) 2007-2013, w którym NFOŚiGW powierzono rolę Instytucji Wdrażającej.
FAKT 24: POiIŚ 2014-2020
NFOŚiGW został także Instytucją Wdrażającą dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) 20014-2020 w zakresie I osi „Zmniejszenie emisyjności gospodarki” oraz II osi „Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu”.
FAKT 25: NMF I MF EOG
W 2004 r. NFOŚiGW rozpoczął koordynował realizację projektów współfinansowanych ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF) i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG).
FAKT 26: LIFE +
Krajowa Instytucja Wdrażającą Instrument Finansowy LIFE+ (ang. Programme for the Environment and Climate Action) w Polsce – to status, jaki NFOŚiGW zyskał we wrześniu 2008 r.
FAKT 27: PL02, PL03 I PL04
NFOŚiGW w 2011 r. został Operatorem Programów: PL02 (ochrona bioróżnorodności i ekosystemów), PL03 (monitoring środowiska i działania kontrolne) i PL 04 (wsparcie efektywności energetycznej i OZE).
FAKT 28: LIFE
W grudniu 2013 r. powstał program LIFE jako kontynuacja LIFE +, a NFOŚiGW stał się Krajowym Punktem Kontaktowym LIFE w perspektywie finansowej UE 2014-2020. Status ten został przedłużony na lata 2021-2027.
FAKT 29: GIS
Na mocy ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji NFOŚiGW w 2009 r. został Krajowym Operatorem Systemu Zielonych Inwestycji (ang. Green Investment Scheme – GIS).
FAKT 30: EFTA
Za dystrybucję Funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (członkowie EFTA: Norwegia, Islandia, Lichtenstein) od 2004 r. odpowiedzialny jest NFOŚiGW.
FAKT 31: CEL STRATEGICZNY
Osiągnięcie do roku 2050 neutralności klimatycznej, a także ustanowienie gospodarki zeroemisyjnej to strategiczny cel Polski, w którego realizacji uczestniczy NFOŚiGW.
FAKT 32: POTENCJAŁ FINANSOWY
Około 15 mld zł – tyle pieniędzy NFOŚiGW co roku dystrybuuje na ekorozwój Polski, mając największy w kraju potencjał w zakresie finansowania ochrony środowiska, klimatu i przyrody.
FAKT 33: LICZBA UMÓW
Około 550 tys. umów z beneficjantami podpisał NFOŚiGW w ciągu 35 lat istnienia.
FAKT 34: WARTOŚĆ PROJEKTÓW
Niemal 300 mld złotych to łączna wartości projektów, które w czasie 35 lat funkcjonowania NFOŚiGW wsparł finansowo w ramach zawartych umów.
FAKT 35: PIENIĄDZE NA TRANSFORMACJĘ
180 mld zł to kwota, którą NFOŚiGW w ciągu najbliższych 10 lat planuje wydać na finansowanie transformacji energetycznej dla osiągnięcia neutralności klimatycznej, zeroemisyjności gospodarki i bezpieczeństwa energetycznego Polski.