Jednymi z kluczowych dla przyszłości i rozwoju polskiej gospodarki wyzwań jest starzejące się społeczeństwo, narastający brak specjalistów a w konsekwencji nieuchronna konieczność otwarcia rynku pracy dla wykwalifikowanych pracowników z różnych stron świata. Opublikowany przez ZUS raport „Cudzoziemcy w polskim systemie ubezpieczeń społecznych” przedstawił analizę, która wskazywała, że konieczne jest przyjęcie w ciągu najbliższych 10 lat około 2750 tysięcy imigrantów[1].
Oczywiście można snuć wizję, w których sztuczna inteligencja AI zastąpi wszystkie brakujące w Polsce ręce do pracy i jednym kliknięciem przysłowiowej „myszki” wykasuje listę brakujących specjalistów, których następcy pojawią się niejako w „chmurze” i każdy z nas zyska do nich dostęp. Tyle tylko, że przynajmniej w dającej się przewidzieć perspektywie jest to mało prawdopodobne.
Dlatego lepiej jednak skupić na bardziej tradycyjnych metodach analizowania i rozwiązywania problemów. Zacznijmy od „Barometru zawodów 2024”, który powstał na zlecenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. W tym roku, aż 31 zawodów ma już status „deficytowych” to setki tysięcy miejsc pracy. Brakuje między innymi dekarzy, spawaczy, cieśli czy mechaników, a także przedstawicieli zawodów medycznych (lekarzy, położnych, fizjoterapeutów) i tych związanych z opieką i edukacją: nauczycieli wszystkich szczebli, opiekunów osób starszych, psychologów i psychoterapeutów oraz np. kucharzy.
Przy czym dalej poruszamy się w przestrzeni „tu i teraz”. Nawet nie sięgamy do definiującego się dopiero obszaru umiejętności i kompetencji określanych, jako „zawody przyszłości”. Owszem wiemy, że tutaj kluczowe będą szeroko postrzegane i rozumiane kompetencje cyfrowe.
Badanie Pracuj.pl „Kariera w cyfrowym świecie: dynamiczna ewolucja rynku pracy” pokazało, że aż 60% Polaków ma świadomość tego, że umiejętności pracy z rozmaitymi technologiami to klucz do tego, by znaleźć w przyszłości nową pracę, a nawet utrzymać tę, którą już mają. Aż 35% już teraz obawia się wzrostu znaczenia sztucznej inteligencji i jej wpływu na miejsca zatrudnienia[2].
GUS wskazuje rozwiązanie, a ZUS na to, że to ładnie wygląda
Według danych GUS, obcokrajowcy w minionym 2023 r., stanowili już 6,5 proc. osób pracujących w Polsce (o 1,3 pkt. proc. więcej niż na początku 2022 r.). Około 40-proc. spośród nich pracowało w naszym kraju na umowach cywilnoprawnych, które stosuje duża część mniejszych agencji zatrudnienia ściągających do Polski zagranicznych pracowników. Zagraniczni pracownicy reprezentowali 150 różnych państw. Największą grupę pracowników zagranicznych stanowią Ukraińcy (w lipcu ub. roku było to 690,8 tys. osób), choć ich udział w ogólnej liczbie cudzoziemców na polskim rynku pracy zmalał do nieco ponad 69 proc., czyli o 4 pkt. proc., od początku 2022 r.Rośnie natomiast udział innych nacji coraz większe znaczenie mają Białorusini (11,3 proc), Gruzini, Hindusi, Mołdawianie i Rosjanie (łącznie 7 proc.). Ale od wybuchu wojny w Ukrainie przybywa pracowników z Filipin, Uzbekistanu a także z Ameryki Południowej.
Według ostatnich danych ZUS, w rejestrach Zakładu pod koniec listopada było 1,35 mln obcokrajowców objętych ubezpieczeniem emerytalno-rentowym, wśród których udział Ukraińców zmalał do 67,5 proc. Warto przy okazji zauważyć, że już tylko 16 proc. pracowników tymczasowych z Ukrainy planuje wyjazd do innego kraju[3].
Nawet NBP dorzuca swoje trzy grosze
Podobne wyniki pokazał opublikowane w pierwszych dniach stycznia raport NBP podsumowujący badanie ankietowe przeprowadzone latem 2023 r. Według niego, postępuje proces usamodzielniania się uchodźców, którzy coraz częściej (68 proc.) samodzielnie wynajmują mieszkanie. Jak wynika z raportu, w przypadku migrantów przedwojennych w znacznym zakresie można mówić o migracji osiedleńczej — 61 proc. nich (choć o 7 pkt. proc. mniej niż jesienią 2022 r.) deklaruje, że pozostanie w Polsce na stałe lub dłużej niż rok. Z kolei wśród uchodźców takie plany ma 39 proc. uczestników badania NBP.
Polska się wyludnia, a to wpływa na sytuację systemu emerytalnego w naszym kraju. Zdaniem ZUS, aby uniknąć złego scenariusza, nad Wisłę musiałyby w najbliższych latach przyjechać ponad dwa miliony cudzoziemców. Nie znaczy to jednak, że imigranci zarobkowi całkowicie rozwiążą problem przyszłych emerytur Polaków. Cudzoziemcy przybywający do Polski mogą w pewnym stopniu poprawić sytuację demograficzną, ale nie zahamują niekorzystnych trendów związanych ze starzeniem się społeczeństwa – czytamy w raporcie ZUS pt. “Cudzoziemcy w polskim systemie ubezpieczeń społecznych”.
Perspektywy na 2024 r. to temat rzeka, do którego będziemy systematycznie wracać. W kolejnych artykułach napiszemy o reskilling, czyli wielkim resecie umiejętności, nie zapomnimy o tematyce nearshoringu czy friendshoringu, AI w przemyśle oraz szansach i zagrożeniach wynikających z robotyzacji i automatyzacji. Pochylimy się nad konsekwencjami gospodarczymi wojny, a także nad strategią przemysłową sektora obronnego w UE i jej możliwymi implikacjami dla Polski.
[1] https://www.magazynrekruter.pl/czy-polski-rynek-pracy-potrzebuje-imigrantow/
[2] https://media.pracuj.pl/249953-polacy-o-cyfrowych-kompetencjach-w-pracy-i-rekrutacji
[3] https://managerplus.pl/obywatele-ukrainy-przeczekuja-w-polsce-i-nie-spieszy-im-sie-na-zachod-90766