Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE

W obliczu rosnącej potrzeby przejścia na zieloną energię, transformacja energetyczna staje się jednym z kluczowych elementów walki ze zmianami klimatycznymi. Aby rozwój technologii opartych na odnawialnych źródłach energii i zeroemisyjnego transportu stał się możliwy, konieczne jest zapewnienie dostępu do surowców, które stanowią fundament tych rozwiązań. Jednak problem z dostępnością wielu z tych surowców może stanowić poważne zagrożenie nie tylko dla Unii Europejskiej, ale także dla globalnej gospodarki.

Kobalt, miedź, lit – surowce kluczowe dla zielonej energii

Raport przygotowany przez międzynarodową firmę Arup wskazuje, że sześć surowców, w tym kobalt, miedź, grafit, lit, nikiel oraz metale ziem rzadkich, mają krytyczne znaczenie w produkcji technologii związanych z odnawialnymi źródłami energii i zeroemisyjnym transportem. Te materiały są niezbędne do produkcji paneli słonecznych, turbin wiatrowych, akumulatorów do pojazdów elektrycznych czy magazynów energii.

Unia Europejska dostrzega wagę tych zasobów, wprowadzając ustawę Critical Raw Materials Act (CRMA), w której wyróżnia 17 surowców o strategicznym znaczeniu. Z raportu Arup wynika jednak, że dostęp do niektórych z tych zasobów może stać się coraz bardziej problematyczny, szczególnie w kontekście ich koncentracji w krajach o niestabilnych warunkach politycznych i ekonomicznych.

Źródło: EBN

Dominacja Chin i problemy ze zróżnicowaniem źródeł

Jednym z największych wyzwań związanych z pozyskiwaniem krytycznych surowców jest dominacja Chin, które kontrolują większość światowego wydobycia i przetwórstwa wielu z nich. Przykładem może być grafit, którego aż 74% pochodzi z Chin, a całość poddawana jest obróbce w tym kraju. Problem ten dotyczy także metali ziem rzadkich, kluczowych dla produkcji magnesów wykorzystywanych w elektrowniach wiatrowych i silnikach elektrycznych.

Inne państwa, takie jak Chile, Indonezja, Australia czy Demokratyczna Republika Konga, także odgrywają ważną rolę w łańcuchach dostaw, dostarczając miedź, lit i nikiel. Jednak zmiany klimatyczne, problemy z dostępem do wody i inne kryzysy ekologiczne mogą destabilizować wydobycie w tych regionach, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla bezpieczeństwa dostaw.

Źródło: Statista, EBN, IEA

Europejskie dążenie do dywersyfikacji źródeł

Aby zwiększyć bezpieczeństwo dostaw, Unia Europejska postanowiła wprowadzić zasady dywersyfikacji źródeł krytycznych surowców. Zgodnie z ustawą CRMA, co najmniej 10% rocznego zapotrzebowania na surowce w UE ma pochodzić z własnego wydobycia, 40% z przetwórstwa na terenie Europy, a 25% ma być pozyskiwane z recyklingu. Dążenie do zrównoważonego pozyskiwania surowców, z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska, jest kluczowym elementem strategii UE, szczególnie w kontekście rosnącego popytu na surowce.

Rafał Janus, Energy Leader w firmie Arup, podkreśla, że wraz z rozwojem zielonej energii, konieczne staje się nie tylko zwiększenie produkcji technologii, takich jak baterie czy pojazdy elektryczne, ale również rozwój zdywersyfikowanego i odpornego łańcucha dostaw. W tym kontekście Europa planuje przenieść część procesu przetwarzania surowców na własny kontynent, co pozwoli zmniejszyć zależność od odległych krajów i zwiększyć kontrolę nad łańcuchami dostaw.

Wzrost ceny surowców i ryzyko zakłóceń

Rośnie zapotrzebowanie na surowce, a ich ceny stają się coraz bardziej zmienne. Zależność od politycznych, ekonomicznych i środowiskowych czynników w krajach wydobywczych powoduje, że rynki surowców są narażone na nagłe wahania. Przykładem może być niepewność wokół wydobycia kobaltu w Demokratycznej Republice Konga, które od lat wiąże się z poważnymi problemami społecznymi i ekologicznymi.

Według ekspertów Arup, zmienne ceny surowców, zmiany w polityce rządowej, ryzyko klimatyczne oraz problemy z przetwórstwem mogą prowadzić do opóźnień w produkcji kluczowych technologii. Stąd też firmy i inwestorzy muszą szczególnie bacznie śledzić sytuację na rynku surowców i dostosowywać swoje strategie do dynamicznych zmian.

Zrównoważony rozwój w wydobyciu surowców

Jednym z największych wyzwań związanych z pozyskiwaniem surowców krytycznych jest ich wpływ na środowisko. Wydobycie i przetwarzanie surowców naturalnych odpowiada za około połowę globalnych emisji gazów cieplarnianych. Ponadto górnictwo prowadzi do utraty bioróżnorodności, zanieczyszczenia wód i gleby, a także negatywnych skutków społecznych, takich jak praca dzieci czy łamanie praw człowieka.

Arup wskazuje na konieczność wdrożenia bardziej zrównoważonych metod pozyskiwania surowców. Unia Europejska, poprzez taksonomię zrównoważonego rozwoju, może w przyszłości wprowadzić surowe normy dotyczące wydobycia i przetwórstwa surowców, aby zmniejszyć negatywny wpływ tych działań na planetę i społeczeństwa. Warto zauważyć, że Chiny są jednym z krajów, w których problemy związane z górnictwem są szczególnie widoczne, a ich dominacja w wydobyciu metali ziem rzadkich stawia przed światem ogromne wyzwania ekologiczne i społeczne.

Podsumowanie

W obliczu nadchodzących wyzwań związanych z transformacją energetyczną, dostępność krytycznych surowców staje się kluczowym zagadnieniem dla bezpieczeństwa energetycznego i rozwoju zrównoważonej gospodarki. Europa, dążąc do dywersyfikacji źródeł surowców oraz zwiększenia niezależności od niestabilnych regionów, musi zmierzyć się z wieloma wyzwaniami związanymi z ekologicznymi i społecznymi konsekwencjami wydobycia. Tylko poprzez zrównoważone podejście do wydobycia i przetwarzania tych zasobów, możliwe będzie utrzymanie równowagi między rozwojem a ochroną naszej planety.