Według analiz Grant Thornton, jednej z wiodących organizacji audytorsko-doradczych na świecie, w pierwszym półroczu 2024, opartym przede wszystkim na konsumpcji prywatnej (hojnie zasilanej świadczeniami społecznymi i podwyżką płacy minimalnej) oraz domykaniu inwestycji samorządowych przed kwietniowymi wyborami lokalnymi, możemy się spodziewać wzrostu PKB. Z kolei w drugim półroczu zauważalne powinno już być zasilanie rynku i rozpędzanie inwestycji dzięki środkom z Krajowego Planu Odbudowy.
Jak podaje S&P Global, wskaźnik PMI, który mierzy opinie menedżerów do spraw zakupów w 200 polskich firmach przemysłowych, wzrósł w listopadzie 2023 do 48,7 pkt w porównaniu z 44,5 pkt zanotowanymi w październiku. W ujęciu kwartalnym wskaźnik PMI za IV kwartał wyniósł średnio 46,9 pkt – więcej niż w II i III kwartale.
Polski przemysł ma szansę powrotu na szybką ścieżkę wzrostu. Pomimo różnych perturbacji w globalnej i europejskiej gospodarce nie stracił nic z elastyczności i umiejętności szybkiego reagowania na zmieniające się uwarunkowania w logistyce i produkcji. To, na czym polscy przedsiębiorcy budowali swoją pozycję przez ostatnie 30 lat, nadal należy do nich silnych stron.
Nie tylko produkcja i handel są dziś kołami zamachowymi gospodarki. Pozostają jeszcze usługi. Polska, która przez lata opierała swój rozwój na solidnym przemysłowym fundamencie, dziś coraz lepiej radzi sobie w eksporcie usług. W 2022 saldo w handlu usługami wyniosło 171,1 mld zł, co stanowiło 5,6% PKB. Usługi były również kategorią o największym dodatnim saldzie obserwowanym na rachunku bieżącym polskiego bilansu płatniczego. W 2022 sprzedaż usług kształtowana była głównie przez: usługi transportowe (58,1 mld zł), pozostałe usługi (52,9 mld zł) oraz podróże zagraniczne (30,4 mld zł) i uszlachetnianie (21,8 mld zł). Tradycyjnie naszym najważniejszym partnerem w międzynarodowym handlu usługami były Niemcy. Na rzecz podmiotów z tego kraju polscy rezydenci świadczyli usługi o wartości 90,4 mld zł (wzrost o 26,9 mld zł r/r), przy jednoczesnym imporcie o wartości 45 mld zł. Obok wymienionych Niemiec dalsze miejsca w eksporcie zajmowały Szwajcaria, Wielka Brytania, USA, Niderlandy oraz Ukraina[1]. Ten rok według zapowiedzi nie powinien być gorszy.
Czy warto o tym mówić i zajmować się tym rynkiem? Ależ oczywiście, że tak. Z analizy WTO i Banku Światowego wynika, że nawet 75% ludności aktywnej zawodowo w gospodarce jest zatrudnione w usługach, ale to sektor, który nadal nie jest dobrze uregulowany w umowach wielostronnych. Pamiętajmy, że współcześnie usługi generują ponad 2/3 światowego PKB, lecz decydenci nadal przedkładają nad nie produkcję i handel towarami. Według danych opublikowanych w ubiegłym roku w raporcie Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce udział usług biznesowych w ogólnym zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw wynosi 6,7%. Na rekordowe wzrosty wpływ mają przede wszystkim usługi wysokospecjalistyczne, w których pracuje już ponad 435 tys. osób.
Jak wynika z raportu firmy doradczej Deloitte, pt. 2023 Global Shared Services & Outsourcing Survey, wśród najbardziej popularnych lokalizacji centrów usług wspólnych w 57 państwach pierwsze trzy miejsca zajęły odpowiednio: Indie, Polska i Meksyk. Zaraz za nimi uplasowały się Stany Zjednoczone, które mogą się pochwalić największymi SSC.
Najważniejszymi atutami naszego kraju pozostają: dostęp do wykwalifikowanych ekspertów, pozytywne doświadczenia klientów oraz zalety płynące z faktu, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, co daje komfort wynikający z obowiązujących regulacji dotyczących bezpieczeństwa informacji, cyberbezpieczeństwa i innych[2].
Kluczowe wyzwania
Polska nie jest i nigdy nie była samotną wyspą na europejskim morzu. Nie omijają nas zatem również demograficzne wyzwania, które mogą w przyszłości wpływać na konkurencyjność i elastyczność gospodarki.
– Chcąc kiedyś skutecznie konkurować, musimy już dziś podejmować decyzje, które będą tę przyszłość kształtować. Obok zwiększania liczby kobiet na rynku pracy i zachęcania do pozostawania na nim seniorów powinniśmy rozpocząć dyskusję, której nie unikniemy: na temat integracji obcokrajowców. Rzecz sprowadza się do tego, aby prowadzić rozmowy oparte na faktach i mówić językiem korzyści, bo tylko w ten sposób możliwe jest zastąpienie emocji racjonalnymi argumentami – wyjaśnia Iwona Gramatyka.
Opublikowany w czerwcu 2022 r. przez ZUS raport Cudzoziemcy w polskim systemie ubezpieczeń społecznychprzedstawił analizę, która wskazuje, że w ciągu najbliższych 10 lat konieczne jest przyjęcie ok. 2,75 mln imigrantów[3].
Oczywiście można snuć wizję, w której sztuczna inteligencja (AI) zastąpi wszystkie potrzebne w Polsce ręce do pracy i jednym kliknięciem „myszki” wykasuje listę brakujących specjalistów. Tyle tylko, że jest to mało prawdopodobne – przynajmniej w dającej się przewidzieć perspektywie.
Dlatego lepiej jednak skupić się na bardziej tradycyjnych metodach analizowania i rozwiązywania problemów. Zacznijmy od Barometru zawodów 2024, który powstał na zlecenie ministra rodziny i polityki społecznej. W tym roku aż 31 zawodów ma już status deficytowych – to setki tysięcy miejsc pracy. Brakuje m.in. dekarzy, spawaczy, cieśli czy mechaników, a także przedstawicieli profesji medycznych (lekarzy, położnych, fizjoterapeutów) i tych związanych z opieką i edukacją: nauczycieli wszystkich szczebli, opiekunów osób starszych, psychologów, psychoterapeutów oraz np. kucharzy.
Przy czym dalej poruszamy się w przestrzeni „tu i teraz”. Nawet nie sięgamy do definiującego się dopiero obszaru umiejętności i specjalności określanych jako zawody przyszłości. Owszem, wiemy, że w tym zakresie kluczowe będą szeroko postrzegane i rozumiane kompetencje cyfrowe.
GUS pokazuje, jak jest
W minionym, 2023 obcokrajowcy stanowili już 6,5% osób pracujących w Polsce (o 1,3 pp. więcej niż na początku 2022 ). Około 40% spośród nich pracowało w naszym kraju na umowach cywilnoprawnych, które stosuje duża część mniejszych agencji zatrudnienia ściągających do Polski cudzoziemców. Zagraniczni pracownicy reprezentowali 150 różnych państw. Największą grupę stanowią Ukraińcy (w lipcu ubiegłego roku było to 690,8 tys. osób), choć ich udział w ogólnej liczbie obcokrajowców na polskim rynku pracy zmalał do nieco ponad 69%, czyli o 4 pp., od początku 2022.Rośnie natomiast udział innych nacji. Coraz większe znaczenie mają Białorusini (11,3%), Gruzini, Hindusi, Mołdawianie i Rosjanie (łącznie 7%). Ale od wybuchu wojny w Ukrainie przybywa pracowników z Filipin, Uzbekistanu, a także z Ameryki Południowej.
Według ostatnich danych ZUS w rejestrach zakładu pod koniec listopada było 1,35 mln obcokrajowców objętych ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Udział w nich Ukraińców zmalał do 67,5%. Warto przy okazji zauważyć, że już tylko 16% pracowników tymczasowych z Ukrainy planuje wyjazd do innego kraju[4]. Należy też podkreślić, że według opublikowanego w pierwszych dniach stycznia raportu NBP w przypadku migrantów przedwojennych w znacznym zakresie można mówić o migracji osiedleńczej — 61% z nich (choć o 7 pp. mniej niż jesienią 2022 r.) deklaruje, że pozostanie w Polsce na stałe lub dłużej niż rok. Z kolei wśród uchodźców takie plany ma 39% uczestników badania NBP[5].
Perspektywy na 2024 r. to temat rzeka, do którego będziemy systematycznie wracać. W kolejnych artykułach napiszemy o AI w przemyśle i inwestycjach budowlanych. Poruszymy tematy dotyczące szans i zagrożeń wynikających z robotyzacji i automatyzacji produkcji. Pochylimy się nad konsekwencjami gospodarczymi wojny, a także nad strategią przemysłową sektora obronnego w UE i jej możliwymi implikacjami dla Polski.
[1] https://nbp.pl/wp-content/uploads/2024/01/Miedzynarodowy-handel-uslugami-Polski-w-2023.pdf, dostęp: 18.03.2024.
[2] https://www2.deloitte.com/pl/pl/pages/press-releases/articles/polska-druga-najchetniej-wybierana-lokalizacja-dla-centrow-uslug-wspolnych-na-swiecie.html, dostęp: 18.03.2024.
[3] https://www.magazynrekruter.pl/czy-polski-rynek-pracy-potrzebuje-imigrantow/, dostęp: 18.03.2024.
[4] https://managerplus.pl/obywatele-ukrainy-przeczekuja-w-polsce-i-nie-spieszy-im-sie-na-zachod-90766, dostęp: 18.03.2024.
[5] https://www.rp.pl/rynek-pracy/art39677681-juz-prawie-milion-cudzoziemcow-pracuje-w-polsce, dostęp: 18.03.2024.